Хөгжлийн бэрхшээлийг эрт оношилж сэргээн засах эмчилгээг цаг алдалгүй хийж чадвал дээрх бэрхшээлийг 30 хүртэлх хувиар бууруулж, тэдэнд зарцуулдаг халамжийн мөнгө 6 дахин буурах боломжтой хэмээн “Хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдийн эрт үеийн илрүүлэлт, оролцоо” төслийн хаалтын тайлангийн хурлын үеэр мэргэжилтнүүд санал нэгдэв. Ази номхон далайн бүс нутаг дахь хөгжлийн бэрхшээлтэй хүмүүст зориулсан “Эрхийг бодит болгоё” Инчёоны стратегийн 5 дугаар зорилтын хэрэгжилтийн хүрээнд ХНХЯ-ны харьяа Сэргээн засалт, сургалт үйлдвэрлэлийн төв, БНСУ-ын Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийн хөгжлийн хүрээлэн хамтран “Хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдийн эрт үеийн илрүүлэлт, оролцоо” төслийг 2015-2018 оны хооронд хэрэгжүүлсэн бөгөөд өнөөдөр тэд үр дүнгээ тайлагнав.

Сэргээн засалт, сургалт, үйлдвэрлэлийн төвийн мэргэжилтэн, төслийн зохицуулагч Э.Уянга төслийн талаар хэлэхдээ “Монгол Улс хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдийг эрт үед нь илрүүлж чаддаг эсэхийг судлах зорилготой төсөл юм. Алслагдсан аймгуудад хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхэд төрсөн тохиолдолд хаана хандах, ямар арга хэмжээ авахыг эцэг, эхчүүд мэддэггүй. Тиймээс хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдийн асран хамгаалагч болон тухайн харьяаллын эмч мэргэжилтнүүдийн хандлага, ойлголтыг сайжруулах сургалтыг төслийн хүрээнд явуулсан. Хөгжлийн бэрхшээлийн эрт илрүүлэлтээр АНУ, Герман, Япон улс тэргүүлдэг, тэд хүүхдийг 3, 6 сартайд нь хөгжлийн бэрхшээлтэй эсэхийг шалгаж тогтоодог. АНУ хүүхдийг 1 ой 6 сартайд нь аутизмтай эсэхийг оношилдог. Манай улс хөгжлийн бэрхшээлийг эрт илрүүлэх товлолт, үзлэг оношилгооны систем бий болгох шаардлагатайг төслийн үеэр тодорхойлсон. Хөгжлийн бэрхшээлийг эрт илрүүлэх, товлолт үзлэг оношилгооны систем бий болгох, хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдийг орон нутагт нь сэргээн засах эмчилгээнд хамруулах, тэднийг хөгжүүлэх төв байгуулах, энэ чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулдаг салбарыг чадавхжуулах шаардлагатай байна” гэлээ.

Төслийн эхний жил хөгжлийн бэрхшээлийн эрт илрүүлэлт олон улсын чиг хандлагыг судлан гарын авлага, “Хөгжлийн бэрхшээлээс сэргийлэх арга, уламжлалт ухаан” зэрэг ном товхимол гаргасан бол сүүлийн хоёр жил 21 аймгийн 9 дүүргийн өрх, сумын эрүүл мэндийн ажилтан, сургуулийн өмнөх боловсролын бага ангийн багш, хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдийн эцэг, эх нийт 3200 хүнийг хамарсан сургалт хийжээ.

Дундговь аймгийн Нэгдсэн эмнэлгийн эмч А.Будсүрэн хэлэхдээ “Өмнө нь дауны синдром, оюуны хөгжлийн бэрхшээлийн талаар төдийлөн мэдээлэлгүй байсан. Сургалтад хамарснаар энэ төрлийн өвчний ойлголттой, хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхэдтэй багаар хэрхэн ажиллахад суралцсан. Манай аймагт 200 орчим хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхэд байдгаас 50 хувь нь оюуны хөгжлийн бэрхшээлтэй. Хөгжлийн бэрхшээлийг эрт илрүүлснээр хүүхдийг нийгэмшүүлэх, хөгжүүлэх чухал ач холбогдолтой. Хүүхэд төрөхөд ягаан дэвтэр өгдөг, тэр дэвтэрт хүүхдийн жин өндрийг, хэл яриа, хэрхэн өсч бойжиж байгаа үйл явцыг эцэг, эх тэмдэглэн бичдэг. Эцэг, эхийн тэмдэглэлээр хүүхдийн хөгжлийг тодорхойлдог. Тэнд хэдэн настай хүүхэд ямар хөгжилтэй, ямар дасгал хийх шаардлагатай нь хүртэл бий. Тэмдэглэлийг мэргэжилтнүүд үзэж, хүүхдийн оюун, биеийн хөгжил ямар түвшинд буйг тодорхойлдог. Гэтэл эцэг эхчүүд ерөөс энэ дэвтрийг хөтөлдөггүй, ач холбогдлыг нь ойлгодоггүй. Мөн аймаг болгонд сэтгэлзүйч, мэдрэлийн эмч нар баг болж, хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхэдтэй ажиллах хэрэгтэй байна” гэв.

Тус төслийг БНСУ-ын Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийн хөгжлийн институт санхүүжүүлсэн бөгөөд үр дүнг танилцуулснаар цаашид үргэлжлэх эсэх, өөр шатны арга хэмжээ авахыг шийдэх аж.

Монгол Улсад 2017 оны байдлаар 103630 хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэн байдгийн 10 гаруй хувийг хүүхэд эзэлдэг. Бусад улс оронд нийт хүн амын 5-6 хувийг хөгжлийн бэрхшээлтэй хүн эзэлдэг бол манай орны хүн амын 3 хувийг эзэлж буй нь эрт илрүүлэлт хожуу, илрүүлж чадахгүй байгааг харуулж буйн илрэл юм.

Хөгжлийн бэрхшээлийг төрөлхийн олдмол гэж хоёр хуваадаг. Улсын хэмжээнд 60-70 хувь нь олдмол, 30-40 хувь нь төрөлхийн хөгжлийн бэрхшээлтэй гэсэн судалгаа бий.

Тухайлбал, ургийн гажиг, дауны синдром, генийн гажгийг сүүлийн үеийн 3D, 4D эхогоор илрүүлэх оношлогддог байна.

МОНЦАМЭ агентлаг